De mate van emotionele stabiliteit zegt iets over hoe iemand omgaat met onzekerheden en emoties. Iemand die emotioneel stabiel is, reageert meestal ontspannen en laat zich zich niet snel van zijn stuk brengen. Iemand die wat minder stabiel bent, hecht zich aan zekerheden en reageert sterker op emoties. Deze kunnen iemand sneller uit evenwicht brengen.

Emotionele instabiliteit kan te maken hebben met verschillende aandoeningen zoals overbelasting, stress of burn-out. Een psychische aandoening zoals een borderline persoonlijkheidsstoornis of andere psychische aandoeningen kunnen ook ten grondslag liggen aan emotionele instabiliteit. Heel soms kunnen lichamelijke aandoeningen zoals een hersentumor of een andere aandoening van de hersenen emotionele instabiliteit veroorzaken.

Neuroticisme

Neuroticisme is een tendens tot emotionele instabiliteit. Neuroticisme wordt ook wel aangeduid als negatieve affectiviteit of negatieve emotionaliteit. Mensen die hoog scoren op de neuroticisme zullen gemiddeld vaker last hebben van depressiviteit, angst en schuldgevoelens. Zij blijken ook gevoeliger te zijn voor stress, zullen gewone situaties eerder als bedreigend ervaren, en hebben moeite met het verwerken van tegenslagen of kleine frustraties. Zij zijn zich meer bewust van hun eigen gedrag, zijn verlegen en hebben vaak moeite met controle of uitstel van hun behoeften. Neuroticisme predisponeert ook tot ontwikkelen van neurosen, fobieën, posttraumatische stressstoornis (PTSS) en andere angststoornissen. Mensen die laag scoren op neuroticisme zijn doorgaans emotioneel stabieler, en minder gevoelig voor stress. Zij zijn kalmer en evenwichtiger en hebben minder last van gevoelens als onrust of spanning.